Hekimin Hastayı Reddetme Hakkı, Hastane Yönetimini Dikkate Almaması ve Hukuki Sorumlulukları

Sağlık hizmetleri, hem bireylerin yaşamsal ihtiyaçlarını karşılayan bir kamu hizmeti hem de toplum sağlığını korumaya yönelik temel bir sistemin parçasıdır. Bu sistemin temel taşlarından biri olan hekimler, mesleki etik ilkeler kadar, hizmet verdikleri kurumların işleyiş kurallarına da uymakla yükümlüdür. Ancak bazı durumlarda, hekimlerin hastayı keyfi olarak kabul etmemesi, hastane yönetiminin talimatlarını hiçe sayması ve hastalara karşı etik dışı tutumlar sergilemesi, hem hasta haklarını hem de kamu düzenini ciddi biçimde zedelemektedir.

1. Hekimin Hastayı Reddetme Hakkı Var mıdır?

Türk Tabipler Birliği Hekimlik Meslek Etiği Kuralları’na göre, hekim hastasını seçme hakkına sahiptir. Ancak bu hak, acil durumlar dışında, makul gerekçelere dayanmak zorundadır. Özellikle kamu hastanelerinde görevli hekimler, hasta kabulünü keyfi olarak reddedemezler.

Acil bir durumu bulunan hastayı reddetmek, doğrudan görevi ihmal ve insani yükümlülüklerin ihlali anlamına gelir. Ayrıca, uzmanlık alanına giren bir konuda, hekimin hiçbir gerekçe göstermeden “ben bu hastaya bakmam” demesi, mesleki sorumluluğun ihlali ve hasta haklarına aykırılık oluşturur.

2. Hastane Yönetimini Dikkate Almamak: Kurumsal İtaatin Reddi

Kamu hizmeti veren bir hekimin, görev yaptığı kurumun (örneğin bir devlet hastanesinin) yönetimini hiçe sayarak hastaya hizmet vermeyi reddetmesi, yalnızca bireysel bir tercih değil, aynı zamanda kurumsal düzeni bozucu bir eylemdir. Sağlık Bakanlığı tarafından yayımlanan yönetmelik ve genelgelerde, kamu hastanelerinde görevli sağlık personelinin, kurum içi yönlendirme, görev dağılımı ve nöbet düzeni gibi idari kararlara uyması zorunludur.

Hekimin “Ben bu hastaya bakmam”, “İstediğin yere şikayet et” gibi ifadeler kullanması; hem hasta onurunu zedeleyici, hem de kurum otoritesine karşı saygısız bir davranıştır. Bu tutum, 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda yer alan “amir emrine itaatsizlik”, “kamu hizmetinin aksatılması” ve “hizmetten kaçınma” gibi disiplin suçları kapsamında değerlendirilebilir.

3. Etik Dışı Tutumların Hukuki ve İdari Sonuçları

Hekimin yukarıda bahsedilen davranışları, üç farklı düzlemde yaptırımla karşılaşabilir:

a) İdari Yaptırımlar

Hasta Hakları Birimi’ne yapılan başvurular üzerine, kurum içi inceleme başlatılır.

Disiplin kurulu kararıyla uyarı, kınama, maaş kesintisi gibi cezalar uygulanabilir.

b) Sağlık Bakanlığı Denetimi (SABİM)

Alo 184 hattı ya da e-Devlet üzerinden yapılan şikayetler, İl Sağlık Müdürlüklerine yönlendirilir.

Hekim hakkında soruşturma açılabilir.

c) Etik ve Mesleki İnceleme (Tabip Odası)

Türk Tabipler Birliği’ne bağlı tabip odaları, etik dışı tutum sergileyen hekimler hakkında disiplin soruşturması açabilir.

Sonuç olarak, geçici meslekten men, uyarı veya kınama cezaları verilebilir.

d) Adli Süreç

Hastaya yönelik aşağılayıcı sözler veya ihmaller, “görevi kötüye kullanma”, “hakaret” ya da “kişilik haklarına saldırı” gibi ceza hukuku kapsamında dava konusu yapılabilir.

4. Hastaların ve Hasta Yakınlarının Hak Arama Yolları

Bir hasta, hekimin kendisine hizmet vermeyi reddetmesi veya etik dışı davranışta bulunması halinde aşağıdaki yollara başvurabilir:

Hasta Hakları Birimi’ne Şikayet (İlgili hastanede)

Alo 184 SABİM Hattı veya e-Devlet Üzerinden Sağlık Bakanlığı’na Başvuru

İl Sağlık Müdürlüğü’ne Dilekçe ile Başvuru

Türk Tabipler Birliği veya İlgili Tabip Odasına Etik Şikayet

Cumhuriyet Savcılığı’na Suç Duyurusu (Ağır mağduriyet halinde)

Hekimlik, yalnızca tıbbi bilgi değil, aynı zamanda etik sorumluluk ve kurumsal bağlılık gerektiren bir meslektir. Kamu kurumlarında görev yapan hekimlerin hasta seçme özgürlüğü sınırlıdır ve bu özgürlük keyfi biçimde kullanılamaz. Hekimin hastaya karşı yükümlülüklerini ihmal etmesi ve hastane yönetimini dikkate almaması, yalnızca bireysel bir sorun değil; sağlık sisteminin güvenilirliğini sarsan yapısal bir problemdir. Bu nedenle, hasta haklarının korunması ve hekim-hasta ilişkilerinin etik temelde sürdürülmesi için hem kurumların hem bireylerin etkin şekilde harekete geçmesi gereklidir.